Μπόρει κάποιοι να θεωρούν το έθιμο του Μπέη ως Διονυσιακό κατάλοιπο, κάποιοι να μας βλέπουν ως καρναβάλια, εμείς όμως το βλέπουμε ως τη διατήρηση ενός ιστορικολαογραφικού έθιμου που η ύπαρξη του χρονολογείται απο το 1565*.
Δεν θα αναφερθούμε τόσο ιστορικά, όσο για αυτά που θα δει κάποιος εάν συναντήσει στο δρόμο το Μπέη και τη συντροφιά του. Αρχικά να πούμε ότι πρόκειται για ένα έθιμο που θα συναντήσουμε στο Διδυμότειχο και τα χωριά του Άρδα και του Ερυθροποτάμου, και αναβιώνει κάθε χρόνο μια Δευτέρα,πριν από την Καθαρά Δευτέρα.
Δεν θα αναφερθούμε τόσο ιστορικά, όσο για αυτά που θα δει κάποιος εάν συναντήσει στο δρόμο το Μπέη και τη συντροφιά του. Αρχικά να πούμε ότι πρόκειται για ένα έθιμο που θα συναντήσουμε στο Διδυμότειχο και τα χωριά του Άρδα και του Ερυθροποτάμου, και αναβιώνει κάθε χρόνο μια Δευτέρα,πριν από την Καθαρά Δευτέρα.
Πρόκειται για μια μικρογραφία της κοινωνίας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και σε καμιά περίπτωση δεν έχει ως σκοπό τη λατρεία του Τούρκου Δυνάστη, αντιθέτως σκοπό έχει να εξευτελίσει,και στη τελική φάση του εθίμου, να οδηγήσει το δυνάστη στη πτώση του.
Για να τα πάρουμε όμως από την αρχή, η πρώτη φάση των τριήμερων εκδηλώσεων του εθίμου,το λεγόμενο "Κάλεσμα του κόσμου", ξεκινάει τρεις μέρες πριν από την περιφορά και το κάψιμο του Μπέη. Την Παρασκευή το απόγευμα, το άρμα στολισμένο και φορτωμένο με άφθονο κρασί βγαίνει στους δρόμους της πόλης, για να καλέσει τον κόσμο στις εκδηλώσεις που θα ακολουθήσουν.
Την Κυριακή το απόγευμα ακολουθεί η δεύτερη φάση, η "Μπουμπούνα". Μια μεγάλη φωτιά καίει στο κέντρο, γύρω από την οποία ξεκινούν το χορό παραδοσιακά συγκροτήματα της πόλης μας και στη συνέχεια ακολουθεί χορός για όλο τον κόσμο. Με φωτιές στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες υποδέχονταν την άνοιξη και συνήθιζαν χορεύοντας να πηδούν από πάνω από τη φωτιά φωνάζοντας "Ψίλος στον καλέ".Συμβολικά,όλα αυτά κάλυπταν την Ανοιξιάτικη Επανάσταση, που τελικά έγινε την Άνοιξη του 1821. Τα μέλη του Συλλόγου προσφέρουν δωρεάν, άφθονο κρασί και λουκάνικα σε όλους.
Στη τελευταία φάση του εθίμου, τη Δευτέρα από νωρίς το πρωί, ο Μπέης και η συντροφιά του θα ξεκινήσει την περιπλάνηση του στα σοκάκια της πόλης, θα επισκεφτεί δημόσιες υπηρεσίες και σχολεία, για να καταλήξει, στις 15.30,στο χώρο του ΚΤΕΛ. Εκεί θα ακουστεί ο φεμινιστικός λόγος της γκαστρωμένης χωριανής και θα ακολουθήσει η γέννα της. Ο Μπέης θα διαβάσει το σατυρικό του λόγο, θα οργώσει ζεύοντας δυο γυναίκες, θα σπείρει μοιράζοντας αθυρόστομες ευχές και θα πάρει το χορό. Χορεύοντας, ένας τσολιάς θα βάλει φωτιά στο κερατόμορφο στέμα του, που θα είναι και η πτώση του Δυνάστη. Στο σημείο αυτό τελειώνει και το έθιμο.
Για να γνωρίσουμε λιγο καλύτερα αυτή τη ιδιόρυθμη συντροφιά :
Η παράξενη αυτή πομπή ξεκινά με τους μουσικούς, οι οποίοι με όργανα τη γκάιντα και το νταούλι ξεσηκώνουν τον κόσμο,δίνοντας τον παραδοσιακό ρυθμό.
Αρχικά να πούμε ότι όλοι οι ρόλοι υποδύονται από άντρες.Αρχηγός της συντροφιάς είναι ο Μπέης με τη φανταχτερή φορεσιά και το κερατόμορφο στέμα του, καθισμένος σε άρμα το οποίο σέρνει ένα γαϊδουράκι. Η όψη του είναι επιβλητική και τον χαρακτηρίζει η αυστηρότητα και η ετοιμολογία. Δίπλα του πάντοτε θα δούμε τον Σεΐζη, σε θέση συμβούλου του Μπέη και τον γαϊδουροκόμο με το χαρακτηριστικό του καπέλο.
Ακολουθούν οι Ζαπιέδες, ευνούχοι σωματοφύλακες, με τα όπλα στα χέρια τους προσπαθούν να διατηρήσουν την τάξη.
Σημαντικοί είναι και οι τσολιάδες, των οποίων ο ρόλος είναι να μαζεύουν τις προαιρετικές εισφορές από τον κόσμο, καθώς και στην τελική φάση ένας από αυτούς βάζει φωτιά το στέμμα του Μπέη, δηλώνοντας έτσι την πτώση του Δυνάστη.
Συνεχίζουμε με το χωριάτικο ζευγάρι και τη γκαστρωμένη χωριανή, η οποία στην τελική φάση θα μας διαβάσει το φεμινιστικό λόγο της και θα την δούμε να ξεγεννά
Από την κοινωνική σάτυρα του Μπέη δεν λείπουν ο Γιατρός και οι νοσοκόμες, καθώς δεν παύουν να ταλαιπωρούν τον κόσμο σε σημείο επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Εάν συναντήσετε στο δρόμο το ζευγάρι των τσιγγάνων, αφήστε την τσιγγάνα να σας πει τη μοίρα αφού πρώτα όμως ασημώσετε, αν θέλετε να βγουν τα λόγια της αληθινά.
Άλλες φιγούρες είναι ο αρκουδιάρης με τις αρκούδες και τα μαϊμούνια που προσφέρουν ψυχαγωγία κάνοντας τα κόλπα τους. Το ζούζουλο, η ύπαρξη του οποίου στο έθιμο είναι για να σατυρίζει τις δοξασίες σχετικά με ξωτικά και φαντάσματα. Το πουλάκι της τύχης, μια περίεργη φιγούρα δίνει χρησμό σε όποιον ζητήσει και τα κορίτσια του Μπέη, που έχουν σημαντικό ρόλο στην τελική φάση.
Εάν λοιπόν πετύχετε κάπου την παρέα του Μπέη μην διστάσετε να πλησιάσετε καθώς η αγάπη και η στήριξη σας είναι αυτό που μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε.
και αν βέβαια θελήσετε να συμμετάσχετε στο έθιμο αυτό επικοινωνήστε μαζι μας. Το
μόνο που πρέπει να έχετε είναι όρεξη και ανεβασμένη διάθεση.
Για να τα πάρουμε όμως από την αρχή, η πρώτη φάση των τριήμερων εκδηλώσεων του εθίμου,το λεγόμενο "Κάλεσμα του κόσμου", ξεκινάει τρεις μέρες πριν από την περιφορά και το κάψιμο του Μπέη. Την Παρασκευή το απόγευμα, το άρμα στολισμένο και φορτωμένο με άφθονο κρασί βγαίνει στους δρόμους της πόλης, για να καλέσει τον κόσμο στις εκδηλώσεις που θα ακολουθήσουν.
 |
| Το κάλεσμα του κόσμου |
Την Κυριακή το απόγευμα ακολουθεί η δεύτερη φάση, η "Μπουμπούνα". Μια μεγάλη φωτιά καίει στο κέντρο, γύρω από την οποία ξεκινούν το χορό παραδοσιακά συγκροτήματα της πόλης μας και στη συνέχεια ακολουθεί χορός για όλο τον κόσμο. Με φωτιές στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες υποδέχονταν την άνοιξη και συνήθιζαν χορεύοντας να πηδούν από πάνω από τη φωτιά φωνάζοντας "Ψίλος στον καλέ".Συμβολικά,όλα αυτά κάλυπταν την Ανοιξιάτικη Επανάσταση, που τελικά έγινε την Άνοιξη του 1821. Τα μέλη του Συλλόγου προσφέρουν δωρεάν, άφθονο κρασί και λουκάνικα σε όλους.
 |
| Το έθιμο της Μπουμπούνας |
Στη τελευταία φάση του εθίμου, τη Δευτέρα από νωρίς το πρωί, ο Μπέης και η συντροφιά του θα ξεκινήσει την περιπλάνηση του στα σοκάκια της πόλης, θα επισκεφτεί δημόσιες υπηρεσίες και σχολεία, για να καταλήξει, στις 15.30,στο χώρο του ΚΤΕΛ. Εκεί θα ακουστεί ο φεμινιστικός λόγος της γκαστρωμένης χωριανής και θα ακολουθήσει η γέννα της. Ο Μπέης θα διαβάσει το σατυρικό του λόγο, θα οργώσει ζεύοντας δυο γυναίκες, θα σπείρει μοιράζοντας αθυρόστομες ευχές και θα πάρει το χορό. Χορεύοντας, ένας τσολιάς θα βάλει φωτιά στο κερατόμορφο στέμα του, που θα είναι και η πτώση του Δυνάστη. Στο σημείο αυτό τελειώνει και το έθιμο.
Για να γνωρίσουμε λιγο καλύτερα αυτή τη ιδιόρυθμη συντροφιά :
Η παράξενη αυτή πομπή ξεκινά με τους μουσικούς, οι οποίοι με όργανα τη γκάιντα και το νταούλι ξεσηκώνουν τον κόσμο,δίνοντας τον παραδοσιακό ρυθμό.
Αρχικά να πούμε ότι όλοι οι ρόλοι υποδύονται από άντρες.Αρχηγός της συντροφιάς είναι ο Μπέης με τη φανταχτερή φορεσιά και το κερατόμορφο στέμα του, καθισμένος σε άρμα το οποίο σέρνει ένα γαϊδουράκι. Η όψη του είναι επιβλητική και τον χαρακτηρίζει η αυστηρότητα και η ετοιμολογία. Δίπλα του πάντοτε θα δούμε τον Σεΐζη, σε θέση συμβούλου του Μπέη και τον γαϊδουροκόμο με το χαρακτηριστικό του καπέλο.
Ακολουθούν οι Ζαπιέδες, ευνούχοι σωματοφύλακες, με τα όπλα στα χέρια τους προσπαθούν να διατηρήσουν την τάξη.
Σημαντικοί είναι και οι τσολιάδες, των οποίων ο ρόλος είναι να μαζεύουν τις προαιρετικές εισφορές από τον κόσμο, καθώς και στην τελική φάση ένας από αυτούς βάζει φωτιά το στέμμα του Μπέη, δηλώνοντας έτσι την πτώση του Δυνάστη.
Συνεχίζουμε με το χωριάτικο ζευγάρι και τη γκαστρωμένη χωριανή, η οποία στην τελική φάση θα μας διαβάσει το φεμινιστικό λόγο της και θα την δούμε να ξεγεννά
Από την κοινωνική σάτυρα του Μπέη δεν λείπουν ο Γιατρός και οι νοσοκόμες, καθώς δεν παύουν να ταλαιπωρούν τον κόσμο σε σημείο επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Εάν συναντήσετε στο δρόμο το ζευγάρι των τσιγγάνων, αφήστε την τσιγγάνα να σας πει τη μοίρα αφού πρώτα όμως ασημώσετε, αν θέλετε να βγουν τα λόγια της αληθινά.
Άλλες φιγούρες είναι ο αρκουδιάρης με τις αρκούδες και τα μαϊμούνια που προσφέρουν ψυχαγωγία κάνοντας τα κόλπα τους. Το ζούζουλο, η ύπαρξη του οποίου στο έθιμο είναι για να σατυρίζει τις δοξασίες σχετικά με ξωτικά και φαντάσματα. Το πουλάκι της τύχης, μια περίεργη φιγούρα δίνει χρησμό σε όποιον ζητήσει και τα κορίτσια του Μπέη, που έχουν σημαντικό ρόλο στην τελική φάση.
Εάν λοιπόν πετύχετε κάπου την παρέα του Μπέη μην διστάσετε να πλησιάσετε καθώς η αγάπη και η στήριξη σας είναι αυτό που μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε.
και αν βέβαια θελήσετε να συμμετάσχετε στο έθιμο αυτό επικοινωνήστε μαζι μας. Το
μόνο που πρέπει να έχετε είναι όρεξη και ανεβασμένη διάθεση.
 |
| οι μουσικοί με τα παραδοσιακά όργανα |
 |
| ο άρχοντας Μπέης, ο γαϊδουροκόμος και ο Σεΐζης |
 |
| ο Μπέης και η ιδιόρυθμη συντροφιά του |
 |
| Η τσιγγάνα λέει τη μοίρα |
 |
| ο γιατρός του Μπέη και η τσιγγάνα |
 |
| ο Μπέης περιτριγυρισμένος από τη συντροφιά του |
 |
| Η αρκούδα,ο γορίλας και ο γιατρός |
 |
| οι τσολιάδες |
 |
| οι γιατροί εν ώρα εργασίας |
 |
| η χωριανή ξεγεννά |
 |
| τα κορίτσια στο ζυγό του Μπέη |
 |
| το κάψιμο του Μπέη |
*Το άρθρο συντάχθηκε από την Τσιαντούκα Κατερίνα*ΠΗΓΗ: "Ο ΜΠΕΗΣ" του ΚΟΝΤΟΥ ΠΑΣΧΑΛΗΣ
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ιστορία του εθίμου μπορείτε να απευθυνθείτε στο Γραφείο του Συλλόγου μας
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ιστορία του εθίμου μπορείτε να απευθυνθείτε στο Γραφείο του Συλλόγου μας
